Paul Smit geeft de laatste cijfers weer van onze volgsgezondheid in Nederland: 34&% ervaart emotionele instabiliteit, 32% slaapt structureel slecht, 50% heeft ongezond tot morbide overgewicht en 16% zit middenin een burn-out. En ook al hebben we het voornemen het morgen anders te doen, waarom is dit dan toch zo lastig? Het brein overrulet dat gemakkelijk met allerlei tegenargumenten of het komt er gewoon toch niet van. Of als het dan even lukt, je hebt het met jezelf afgesproken. dan verslapt de aandacht op een onbewaakt ogenblik en je bent weer terug bij af. Of je vergeet het simpelweg.
Als ik mezelf maar beter kon motiveren, als ik maar wat meer wilskracht had, als ik maar wat meer controle had over mezelf…. Je dwingt jezelf tot radicale actie en toch lukt het niet. Frustrerend!
Wat als onderliggend trauma eigenlijk de drijfkracht is achter dit uitstel-en afstelgedrag?
Welke overtuigingen liggen veelal helemaal onderaan de basis? Volgens Paul Smit zijn het deze twee:
1. de angst niet goed genoeg te zijn
2. en ten gevolge daarvan de drang om te willen controleren.
In onze eerste 7 jaren zijn we afhankelijk van onze opvoeders en omgeving. Ons brein is ingesteld op ”opname zonder filter”, Hier wordt de basis gelegd voor jouw bestaan. Mocht je er zijn, had je bestaansrecht, kon je jezelf zijn, voelde je je geliefd? Welke overtuigingen liet de omgeving jou zien. Waar ging je in geloven? Welke verhalen werden waar? Diep liggen deze programmeringen in ons brein.
Het brein is dol op verhalen. Als een arts vertelt: 1 op de 20 mensen overlijdt, en de andere arts zegt 95% van de operaties is succesvol, wat doet dit met je? Hetzelfde verhaal, maar het voelt totaal anders.
In ons brein onderscheiden we drie lagen.
1. Het reptielenbrein, de kleine hersenen, het dorsale gebied
Dit oudste deel van het brein beheert onze primaire reacties op gevaar. Ook wel het oerbrein. In dit deel kunnen we ook ons lichaam totaal in staat van overleven brengen door de hartslag te laten dalen, tevens de bloedsuikerspiegel en ademhaling. We komen in bevriezen of doodliggen.
In plaats van leeuwen zijn er nu allerlei andere stressfactoren zoals de hypotheek, werkdruk, verkeer, social media en noem maar op. Piekeren is de moderne leeuw van deze eeuw. Verleidingen buiten onszelf liggen ook op de loer. Social media, fastfood op iedere ook, evenementen dag en nacht…the fear of missing out. Emotionele pijnstillers zijn er voldoende te vinden, maar zodra de pijnstiller is uitgewerkt, komt het nare gevoel ook weer op. Net als een bal die je onder water probeert te duwen, een keer komt die omhoog.
Als je 3 keer op eenzelfde tijdstip iets zoets zou eten, dan weet je waar je lichaam de vierde dag op dit tijdstip om vraagt. De meeste patronen zijn in die eerste 7 jaar van ons lichaam vastgelegd doordat we destijds alles zonder onderscheid opnamen in ons. Routines zijn handig. Patronen dienen snel geleerd te worden. Veel meer dan we denken leven we nog vanuit deze oerpatronen, vaak ook nog overgeleverd van generatie op generatie.
Door het continue aanstaan in deze maatschappij en wereld is er veelal veel aanmaak van adrenaline en cortsisol, onze stresshormonen. Dit kost energie en willen ze snel aanvullen met de zogeheten snelle suikers. Daarom is bv het voornemen om te stoppen met snoepen zelf gemaakt, maar zo lastig vast te houden. Als ons zenuwstelsel nog in staat van stress en aanstaan functioneert is die kracht en vraag om aanvulling een grotere roep dan jouw voornemen.
Een stressreactie schakelt tevens de neocortex, het jongste deel van het brein, laag 3 uit, zodat we geen intelligente besluiten kunnen nemen en vanuit overleven reageren. En daarna wijzen van onszelf af dat we niet meer of beter hebben opgelet.
2. Het zoogdierenbrein, sympathisch of limbisch brein
Dit deel is erg gericht op meedoen om te overleven. Alleen, red je het niet. Het gaat hier om veilig zijn. Vechten of vluchten. De ledematen worden hier aangestuurd, we kunnen in beweging komen bij gevaar.
De hartslag versnelt, de ademhaling gaat omhoog en de bloedsuikerspiegelt stijgt. Helaas door de vele stress en/of nog niet bewust zijn hiervan reageert ons lichaam continu vanuit het vechten-vluchten principe.
3. De neo-cortex, het ventrale gebied of mensenbrein
Dit deel is het jongste deel van het brein en wordt ook wel mensenbrein genoemd. Hier kunnen we gezonde, verstandige beslissingen nemen op de lange-termijn. We kiezen hier voor verbinding en sociaal contact.
Een aantal tekenen dat je veel in overleefstaat bent is dat de tijd voorbij lijkt te vliegen en je er niet bij bent geweest, vermoeidheid en repeterende patronen die moeilijk te doorbreken lijken.
En dan hebben we nog ons vierde brein, de darmen! Gezonde voeding ondersteunt. Als het signaal uit ons lichaam komt dat het veilig is, is dit signaal 7x zo sterk als andersom. Met ons hoofd is het dus veel moeilijker om jezelf veilig te denken.
Als je wilt stoppen met ongezonde gewoontes, gedrag wilt veranderen, zijn er de volgende aspecten die helpen.
1, Het brein kan aangeleerd gedrag niet ontleren, dus je moet het nieuwe gedrag gaan inprenten. Stel jezelf de vragen: wat, met wie en waar? En kijk of je de omgeving kan veranderen, zodat je werkelijk een nieuw patroon kan aanleren.
2. Bewust wording is de sleutel. Introspectie laat ons zien waar we nog weggaan van onszelf. Neem dus vertraagtijd, me-time. Met jezelf zijn, met je adem. Leer jezelf echt kennen.
3. Ga aan de slag bij een therapeut, praat met vrienden, zorg voor balans tussen rust en beweging. Sta je emoties toe, Zeg er ja tegen, zodat je weer kan stromen. Tranen van verdriet, maken ruimte voor tranen van vreugde. Het helen van wonden uit het verleden vraagt om veiligheid in het heden. Zoek iemand die je kan helpen en waar je jezelf leert/kan zijn.
4. En wellicht kun je vandaag al beginnen met wat meer ruis uit je leven verwijderen, kijk eens naar de banden die je onderhoudt en die misschien niet meer voeden, de momenten van tv-en mobiel kijken. Adem rustig in en wat langer uit. Besef ook waar je nu al bent, en omarm daarmee jezelf in alles wie je bent, de kanten die je leuk en minder leuk vindt. En zet de eerste stap naar thuiskomen in je lichaam, in je hart, waar gevoeld mag worden.
Vrij vertaald naar een interview van Paul Smit uit Medisch Dossier.